УРБАНА, Иллинойс университетинин тамак-аш илими жана адамдын тамактануу боюнча профессору Шарон Донован тарабынан жүргүзүлгөн эки изилдөө соя изофлавон генистеининин коммерциялык соя ымыркай формулаларында бар өлчөмдөрдө ымыркайлардын ичеги клеткаларынын өсүшүнө тоскоол боло аларын көрсөттү. Ошентип, баланын рационунда соя жөнүндө эмне кылышыбыз керек?
Донован бул суроо маанилүү экенин айтты, анткени Кошмо Штаттардагы жасалма тамактанган балдардын дээрлик 25 пайызы соя формуласын колдонушат. Соя формуласын колдонгон ымыркайлар кадимкидей чоңоюп жаткандай көрүнгөнү менен, бул аралашмаларда генистеиндин өтө жогорку концентрациясы бар, 32ден 45 миллиграмга чейин, бул аялдардын этек кир циклине таасир этүүчү өлчөмдөн жогору, дейт ал.
"Мени бул ымыркайлардын изофлавондорду ушунчалык жогорку концентрацияда алып жатканы таң калтырды" деди Донован. "Формула бул ымыркайлар үчүн жашоонун алгачкы төрт-алты айындагы көптөгөн маанилүү органдар системалары өнүгүп жаткан кездеги тамактануунун жалгыз булагы болуп саналат."
2004-жылдын июнь айында Journal of Nutrition журналында жарыяланган биринчи изилдөөсүндө Донован маданиятта ичеги клеткаларын соя ымыркай формуласында бар өлчөмдөгү генистеин менен дарылаган жана клеткалар "негизинен көбөйүүнү токтоткон" деп тапкан. Бирок, маданияттагы клеткаларда байкалган аракеттер ымыркайларда көрүнбөй калышы мүмкүн, дейт Донован.
Экинчи изилдөөдө ал жаңы төрөлгөн чочколордун бир тобун уйдун сүтүнө негизделген формула менен азыктандырат, ал эми башка чочколорго соя формуласында табылган деңгээлде генистеин кошулган формуланы берди. Бул изилдөө 2005-жылдын февраль айында Педиатрия изилдөөлөрүнүн санында басылып чыгат, бирок электрондук версия 7-декабрда онлайн режиминде жарык көргөн.
Жаңы төрөлгөн чочко адамдар үчүн эң сонун үлгү, анткени алардын метаболизми жана физиологиясы окшош, дейт Донован.
Генистеин менен азыктанган чочколордун ичегисинде көбөйүүчү клеткалардын саны бир гана уйдун сүт формуласы менен азыктанган чочколорго караганда 50 пайызга аз болгон. Изилдөөчүнүн айтымында, чочколордун канындагы генистеиндин концентрациясы соя формуласы менен азыктанган ымыркайлардын концентрациясына окшош болгон, андыктан бул маалыматтар адамдын ымыркайларына да тиешелүү болушу мүмкүн.
Тамак сиңирүү ферменттеринин активдүүлүгүндө же аш болумдуу заттарды алууда эч кандай айырмачылыктар байкалган жок, бул генистеиндин пролиферацияланбай калган жетилген ичеги клеткаларына анча деле таасир этпегендигин көрсөтүп турат.
Бул маалыматтар генистеиндин неонаталдык ичегиде биоактивдүү экенин көрсөткөн биринчи маалыматтар болсо да, Донован бул жыйынтыктар соя формулаларын ымыркайларга бербөө керек дегенди билдирбейт деди. "Клиникалык маалыматтар соя формулалары коопсуз экенин көрсөтүп турат," деди ал, "бирок алар коопсуз көрүнгөнү менен, алар таасирсиз болушу мүмкүн эмес."
Азырынча Донован генистеинди жалгыз изилдеген, бирок соя формулаларында генистеиндин ичегидеги иш-аракеттерине таасир этүүчү башка соя изофлавондору бар. Изилдөөчү ошол өз ара аракеттенүүнү изилдөөнү пландаштырууда. "Соя изофлавондорунун оң жана терс таасирлери болушу мүмкүн, аларды жакшыраак түшүнүү керек" деди ал.
Донован ымыркайдын формуласына узун чынжырлуу көп тойбогон май кислоталарын кошуу мээнин жана торчонун өнүгүүсүн, ал тургай IQ упайларын жакшыртаарын көрсөткөн акыркы изилдөөлөргө токтолду. Акыркы изилдөөлөр ошондой эле балдардын формуласына нуклеотиддерди кошуу ымыркайлардын эмдөөгө жакшы реакциясын жана антителолорду көбүрөөк жаратаарын көрсөттү.
"Ал эми бул изилдөө өлчөө мүмкүн болгон айырмачылыктарды көрсөтсө да, май кислоталары же нуклеотиддер кошулган формула менен тамактанган балдар башка балдардай эле чоңоюп жаткансыйт" деди ал. "Ошондуктан, сиз өсүштү нормалдуу өнүгүүнүн жалгыз параметри катары колдоно албайсыз деп ойлойм."
Ан-Чиан Чен клетка маданиятын изилдөөгө салым кошкон. Чочколорду изилдөөгө салым кошкон башка изилдөөчүлөр Ан-Чян Чен, тамактануу илимдеринин доктору; Марк А. Берхоу, өсүмдүк илимдеринин UI бөлүмүнүн биохимиянын адъюнкт профессору жана Пеория, Иллиния штатындагы USDA-ARS биоактивдүү агенттерди изилдөө бөлүмүнүн изилдөөчүсү; жана Келли А. Тапенден, тамак-аш илиминин профессору.
Эки изилдөө тең Иллинойс штатынын Азык-түлүк жана айыл чарба изилдөөлөр кеңеши жана USDA тарабынан каржыланган.
